Z serii: Czytam, bo lubię

Yanek Świtała – „Halo, pogotowie? Jak ratować życie i nie przesadzić – Mando, Kraków 2023

Nie jest to zwykły poradnik, jak zachować się w nagłych sytuacjach, w których wypada uratować  komuś życie, ale z dużym wdziękiem rozpisany na 13 rozdziałów  skrypt zawierający praktyczne scenariusze i wskazówki udzielania pierwszej pomocy. Bez nachalnej dydaktyki i niepotrzebnych wstawek medycznych. 

Bezpośredni język  spodoba się młodszym czytelnikom i to jedna    z wielu zalet tej książki, bo młode pokolenie w pierwszym rzędzie powinno poznać tajniki  ratowania czyjegoś zdrowia i życia – gdy na ulicy, w pociągu lub przy rodzinnym obiedzie będzie świadkami objawów omdleń  lub innych nagłych wypadków. Jak w takich sytuacjach nie spanikować, tylko rzeczywiście umieć  pomóc, to – co przyznaje sam autor – wcale nie skomplikowana wiedza  zarezerwowana dla fachowych ratowników. Poza tym dla utrwalenia materiału można co jakiś czas wracać do tej książki. 

John Keats

Kiedy umierał, miał zaledwie dwadzieścia pięć lat i cztery miesiące. Inni wybitni poeci w tym wieku nie napisali jeszcze niczego godnego uwagi. On już zdążył zasłużyć na nieśmiertelność. 

John, jako najstarszy syn właściciela londyńskiej stajni ukończył szkołę powszechną, a potem przyszpitalne studium medyczne, które miało mu zapewnić posadę felczera.

 Nauczyciel w szkole powszechnej podsunął zdolnemu uczniowi wiersze. Uczeń rozsmakował się w nich i z czasem zaczął pisać własne.

 Dojrzewał niezwykle szybko – jako  poeta i jako człowiek. To dojrzewanie przyspieszyła żarliwa, choć niezbyt szczęśliwa miłość do Fanny Brawne. Keats zaczął pisać świeżo i z polotem. Jego poezja tchnęła oczekiwaniem na przebłysk piękna, który wstrząśnie wrażliwym twórcą. 

Jego poemat „Endymion” z 1818 roku wręcz rozsadzają wizje wywiedzione z wyjątkowo bogatej i oryginalnej wyobraźni młodego twórcy. Ten rozmach wyraźnie dotknął londyńską krytykę literacką, która grzmiała, iż syn właściciela stajni nie ma prawa wdrapywać się tak zuchwale na poetycki parnas. Do tych problemów dołączyły kłopoty materialne, a około 1820 roku dotknęła go dziedziczna w jego rodzinie gruźlica. 

Keats wiedział, że zostało mu niewiele czasu, dlatego pracował wytrwale i w skupieniu. Choroba czyniła tymczasem zatrważające postępy. Wiersz „Jasna gwiazda” stał się pożegnaniem życia. Zmarł  w Rzymie 1821 roku.

Wieczerza w Emaus - Michelangelo Merisi da Caravaggio

Kiedy arystokrata Ciriaco Mattei zamówił u Caravaggia „Wieczerzę w Emaus”, artysta uczynił to, co robił już wcześniej na wielkich malowidłach dla rzymskich kościołów. Wyobraził sobie całą scenę,  jakby rozgrywała się w jego czasach – na przykład w oberży w Rzymie. Zamiast wzorem większości malarzy przebierać postacie biblijne w zwiewne szaty, sportretował swoich przyjaciół  w ich codziennym ubraniu. Cóż z tego, że twarze były nieogolone, a kubraki porwane. Gdyby wydarzenia z Biblii miały miejsce współcześnie, tak by wyglądali ich uczestnicy. Ludzie mu współcześni narzekali. To oburzające! On maluje uczniów Jezusa, jakby byli obdartą hołotą! Te zarzuty śmieszyły Caravaggia. – A jak ich zdaniem wygląda człowiek  po całym dniu spędzonym na zakurzonej drodze? I co oni by zrobili, gdyby ich zmarły przyjaciel nagle ożył? Namalowałem „Wieczerzę                  w Emaus” tak, aby wszyscy czuli, że to się zdarzyło naprawdę. Patrzysz i dajesz wiarę. Czyż nie o to chodzi     w malarstwie?

Z serii - Czytam, bo lubię

 Francesca Buoninconti – „ Bez granic. Niezwykłe historie wędrujących zwierząt” – Libra, Rzeszów 2022

Autorka jest zafascynowana zjawiskiem migracji zwierząt. Nie tylko starała się przeanalizować liczne źródła naukowe, ale sama brała udział w badaniach. Zajmowała się m. in. obrączkowaniem ptaków,     a także odwiedzała różne wyspy i łańcuchy górskie, by na własne oczy zobaczyć niestrudzonych skrzydlatych wędrowców. Fascynację tę  widać w książce. Dowiadujemy się, jak migrują pingwiny, gnu pręgowane, karibu, kraby, łozówki, bociany, szpaki, kobczyki amurskie, nietoperze, żółwie morskie, walenie biskajskie, sardynki, łososie, węgorze i wielu innych przedstawicieli fauny. Udaje im się dotrzeć do celu, chociaż bywa on oddalony o tysiące kilometrów, a droga nie jest ani prosta, ani bezpieczna. Przemieszczają się w sposób cykliczny i powtarzalny, choć ze względu na zmiany klimatu często zmuszone są do dostosowania tras wędrówek albo zmylone nietypowymi temperaturami, wyruszają zbyt wcześnie lub zbyt późno, co zmniejsza ich szanse na przetrwanie. Orientują się na podstawie ziemskiego pola magnetycznego, położenia słońca, układu gwiazd, zapachów bądź przebiegu autostrad. Książkę warto kupić i wracać do niej, żeby przypominać sobie, jak niezwykły jest świat przyrody.

Oskar Wilde

Już we wczesnej młodości praktykował styl życia dandysa : bardzo starannie dobierał stroje i towarzystwo.

 Podczas studiów w Trinity College w Dublinie i w Magdalen College w Oksfordzie zwracał na siebie uwagę pasją kolekcjonera chińskiej porcelany i ubraniami w kolorze lila i szkarłatu, które bardziej pasowały do nocnych lokali niż do murów szacownych uczelni. 

Jednak Wilde nie tylko nie rezygnował z tej osobliwej mody, lecz nawet uczynił ją swym „znakiem firmowym”, podobnie jak niezwykłą elokwencję i sarkastyczny dowcip. Błyszczał nim na łamach licznych periodyków i w trakcie wykładów o literaturze, którymi zarabiał na życie w różnych częściach świata.

 Sporo z tego retorycznego wdzięku pozostało na kartach baśni, które najpierw opowiadał swoim dwom synom. 

Nasycił nim także swą pierwszą powieść, „Portret Doriana Graya”, własną wersję opowieści o dwoistości ludzkiej natury. Biografowie pisarza są zdania, że w tej powieści odwzorował historię własnego życia. Jego błyskotliwe dramaty to : „Brat marnotrawny” czy „Wachlarz lady Windermere”. 

Z serii - Czytam, bo lubię

 

Sophie  Farooque – „Zrozumieć alergię” - Znak, Kraków 2023

Autorka jest doświadczoną alergolożką, członkinią Brytyjskiego Towarzystwa Alergologicznego i Immunologicznego i edukatorką. Do 2001 r. w Wielkiej Brytanii nie było specjalizacji alergologicznej, a ona była pierwszą lekarką, która odbyła pięcioletnią specjalizację. W swojej książce przystępnie tłumaczy, na czym polega alergia, jakie są jej rodzaje i czym się różni alergia od nietolerancji czy innych chorób. Podaje ciekawe przypadki  z własnej praktyki, rozwiewa mity na temat alergii. Omawia leki stosowane w leczeniu alergii i astmy, uczy jak je podawać. Radzi, jak przygotować się do wizyty u lekarza czy alergologa, o co pytać, na co zwracać uwagę. I jakich badań nie robić, bo są niemiarodajne, albo jak interpretować  wyniki. To niesamowicie przydatna i potrzebna książka, jeśli weźmie się pod uwagę, że liczba osób z alergią systematycznie rośnie ( w Wielkiej Brytanii już dziś zmaga się z nią 44% obywateli ).

Z serii - Wrzask mody - chińskie buty ,,lotosowe''

 

Takie trzewiki o dziwacznym kształcie nosiły chińskie kobiety od IX wieku aż do początku wieku XX.

 Przez tyle stuleci trwał okrutny obyczaj krępowania już małym dziewczynkom stóp bandażami, tak by stopy zdeformowały się do pożądanego kształtu.

 Maleńkie stópki, przypominające kwiat lotosu stanowiły                    o atrakcyjności kobiety. Wymagały też specjalnego obuwia. Te buty zniekształcały stopy. Na szczęście  w roku 1911 zakazano w całych Chinach tych okrutnych praktyk.

George Orwell

 

Eric Blair mógł się kształcić w najszacowniejszej brytyjskiej uczelni Eaton, ale bardziej niż studia interesowało go zwykłe życie. Zamienił uniwersytet na służbę w Brytyjskiej Policji Imperialnej    w Birmie.

 Odkrył, że jako kolonialny policjant nie tyle pilnuje praworządności, ile dba, by Imperium Brytyjskie w sposób niezakłócony mogło eksploatować uzależnione od siebie państwa. To odkrycie nim wstrząsnęło. Rzucił pracę w policji i wrócił do Europy, by w dzielnicach nędzy Londynu i Paryża oraz innych miast odbywać swoistą ekspiację za to, że stanął po stronie bogatych przeciwko biednym i wydziedziczonym. Utrzymywał się z dorywczych korepetycji, zbierania chmielu, z pracy pomywacza.  I – pisał. Całe lata obmyślał, w jaki sposób objaśnić istotę komunizmu najszerszej publiczności.

 Zdecydował: za pomocą bajki. Napisał „Folwark zwierzęcy”, opowieść o tym, jak zwierzęta wygnały swego gospodarza i pod wodzą knura o imieniu Napoleon próbowały wprowadzać na folwarku ustrój równości i dobrobytu. Szybko okazało się jednak, że naczelne hasło ich rewolucji: „Wszystkie zwierzęta są sobie równe, ale niektóre zwierzęta są równiejsze od innych”. Te „równiejsze” stopniowo przejmują rządy i – cały czas pod sztandarem rewolucji – bezwzględnie wykorzystują współbraci. Owo totalne zakłamanie komunistycznych porządków jeszcze dobitniej przedstawił Orwell w antyutopii „Rok 1984”, gdzie ministerstwa Pokoju, Prawdy, Miłości i Obfitości – wbrew swym nazwom – zajmują się  szerzeniem kłamstwa i terroru. Książki Orwella zyskały od razu ogromną popularność. Autor nie cieszył się nią długo, gdyż zmarł na gruźlicę rok po publikacji swego dzieła.

Z serii - Czytam, bo lubię

 

Asia Podgórska – „Tak działa mózg. Jak dbać o jego funkcjonowanie”, W.A.B., Warszawa 2023.

Gdyby podręczniki pisano w stylu książki „Tak działa mózg. Jak dbać o jego funkcjonowanie”, nauczyciele nie musieliby zmuszać uczniów do nudnych lektur i wszystko samo wchodziłoby im do głowy. Materia, którą opisała dr Joanna Podgórska, do łatwych nie należy, ponieważ chodzi o nasz mózg – jego budowę, funkcje, powiązania z resztą narządów. 

Chodzi też o to, na czym czytelnikom powinno najbardziej zależeć – jak poprzez styl życia zapewniać komórkom nerwowym jak najlepszą kondycję. Na rynku jest już mnóstwo poradników przypadkowych autorów, którzy udzielają na ten temat wskazówek, ale dr Podgórska ma nad nimi potężną przewagę, ponieważ jest neurochemiczką i jej praktyczne zalecenia wynikają z badań naukowych.

 Zyskaliśmy natomiast książkę, która nawet najbardziej opornym na wiedzę dostarczy fascynujących informacji o neuronach, neuroprzekaźnikach, chorobach mózgu i sposobach ich zapobiegania.