Konstytucja 3 Maja

 

Oficjalnie Ustawa rządowa, pierwsza w Europie, druga w świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) ustawa zasadnicza, uchwalona w atmosferze zamachu stanu 3 V 1791 przez Sejm Czteroletni; przygotowana przez Sejm Czteroletni i w toku poufnych narad stronnictwa patriotycznego, przede wszystkim przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, Ignacego Potockiego, Hugo Kołłątaja.

 

Ustawę z 3 maja poprzedziły 2 ustawy z tegoż roku, uznane za integralną część Konstytucji: z 24 III,
o reorganizacji sejmików, i z 18 IV, o sprawach mieszczan i ustroju miast. Konstytucja 3 maja była przełomem ustrojowym państwa. Ustanawiała Rzeczpospolitą Polską z jednym skarbem i wojskiem dla Korony i Litwy. Znosiła wolną elekcję i wprowadzała dziedziczność tronu (dla saskich Wettinów), zamiast liberum veto ustanowiono głosowanie większościowe. Nastąpił podział władz na ustawodawczą (sejm) i wykonawczą (król i Straż Praw, czyli prymas i ministrowie). 





 


Z sejmików miała zniknąć szlachta „gołota”, biedna i poddana magnatom. Do głównego aktu dołączono ustawę o miastach, nadającą mieszczanom nietykalność osobistą i majątkową oraz prawo nabywania dóbr ziemskich. Na podstawie ustawy z dnia 3 maja można było także walczyć o dalsze reformy zmierzające do budowy nowożytnego państwa i narodu. 

IB